Niedosłuchem nazywamy pogorszenie zdolności słyszenia dźwięków. W praktyce używa się również terminu obniżenie czułości słuchu. W zależności od stopnia uszkodzenia narządu słuchu wyróżnia się niedosłuch lekki, umiarkowany, znaczny, głęboki oraz głuchotę.
Niedosłuch lekki objawia się niemożnością słyszenia takich dźwięków jak szum liści, cichy szept.
W niedosłuchu umiarkowanym i znacznego stopnia pojawiają się problemy ze słyszeniem i rozumieniem mowy, nawet bardzo głośnej.
Pacjent z niedosłuchem głębokim słyszy tylko bardzo głośne dźwięki, jak np. trzaskanie drzwiami, głośny krzyk lub nie słyszy nic.

Powrót

Wczesne wykrywanie uszkodzeń słuchu jest zagadnieniem bardzo ważnym i stale aktualnym. Wysiłki lekarzy muszą być skierowane na stałe obniżanie granicy wieku rozpoznawania zaburzeń słuchu. Istnieje optymalny okres dla rozwoju percepcji słuchowej i wykorzystania jej dla rozwoju mowy. Za taki okres uważa się pierwszy i drugi rok życia, stąd też w tym okresie powinno zacząć się rehabilitację dziecka z uszkodzonym słuchem. Na rozwój mowy duży wpływ ma plastyczność ośrodkowego układu nerwowego. Badania naukowe wykazały, że kompensacyjne i reorganizacyjne możliwości mózgu są znacznie większe w bardzo wczesnym okresie dzieciństwa, niż w wieku późniejszym. Centralne drogi słuchowe, a zwłaszcza ośrodki korowe i podkorowe oraz drogi kojarzeniowe dojrzewają w miarę procesu mielinizacji włókien nerwowych oraz w miarę dostarczania wrażeń słuchowych. Dlatego też wrodzony niedosłuch powinien być zdiagnozowany i leczony do 6 miesiąca życia dziecka, a takie możliwości dają badania przesiewowe słuchu u noworodków i niemowląt.

Powrót

Niedosłuch może być wrodzony, tzn. obecny już w momencie urodzenia dziecka jako skutek zaburzeń genetycznych lub czynników uszkadzających działających na płód, jak np. infekcja wirusem różyczki u matki oraz inne zakażenia wirusowe i bakteryjne. Uszkodzenie słuchu może powstać w okresie okołoporodowym, dziecinstwie lub w życiu dorosłym, mówimy wtedy o niedosłuchu nabytym. Niedosłuch nabyty może być wywołany stosowaniem leków ototoksycznych, infekcjami wirusowymi, stanami zapalnymi ucha środkowego i wewnętrznego, urazami mechanicznymi oraz nadmierną ekspozycją na hałas, itp.

Powrót

W zależności od okresu powstania wady słuchu u dzieci z dużym niedosłuchem obserwuje się brak rozwoju mowy lub opóźnienie rozwoju mowy oraz zaburzony rozwój psychoemocjonalny i poznawczy. Należy podkreślić, że zastosowanie we właściwym czasie rehabilitacji w aparatach słuchowych pozwala na uniknięcie większości z powyższych objawów. Mniejszy niedosłuch może powodować, że mowa dziecka jest niewyraźna, dziecko jest rozkojarzone, nie potrafi skupić uwagi na określonym zadaniu, ma trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami oraz osiąga gorsze wyniki w nauce. Dorośli u których pojawił się niedosłuch lub ich słuch stopniowo się pogarsza skarżą się na uczucie zatkania ucha, szum uszny, problemy z rozumieniem mowy w rozmowach z udziałem większej liczby osób oraz problemy ze zrozumieniem mowy w czasie oglądania programów telewizyjnych, słuchania radia czy rozmowy przez telefon.

Powrót

Osoby, u których podejrzewa się wadę słuchu powinny zgłosić się do lekarza otolaryngologa lub audiologa w celu potwierdzenia wady słuchu, określenia stopnia niedosłuchu i jego przyczyny oraz przeprowadzenia odpowiedniego leczenia. W przypadkach, w których wyleczenie jest niemożliwe - metodą, która pozwala na poprawę słyszenia, jest zastosowanie odpowiednich aparatów słuchowych lub implantu ślimakowego.

Powrót

1 - ucho zewnętrzne, 2 - ucho środkowe, 3 - ucho wewnętrzne

Biorąc pod uwagę miejsce uszkodzenia układu słuchowego, wyróżnia się cztery podstawowe rodzaje niedosłuchów: przewodzeniowy, odbiorczy, mieszany i centralny.
Upośledzenie słuchu typu przewodzeniowego jest wywołane uszkodzeniem aparatu przewodzącego dźwięki, tzn. przewodu słuchowego zewnętrznego, błony bębenkowej i/lub kosteczek słuchowych, najczęściej w wyniku stanów zapalnych, urazów oraz wad wrodzonych.
Odbiorcze uszkodzenie słuchu jest spowodowane uszkodzeniem ucha wewnętrznego (ślimaka) i/lub nerwu słuchowego.
Jeśli niedosłuch odbiorczy współistnieje z niedosłuchem przewodzeniowym powstaje wtedy niedosłuch mieszany.
Upośledzenie słuchu typu centralnego występuje w przypadku uszkodzeń dalszej części drogi słuchowej w mózgu.
Cechami charakterystycznymi niedosłuchu przewodzeniowego są:

• dobre rozumienie mowy przez telefon
• lepsze słyszenie i rozumienie mowy w hałasie niż w ciszy
• poprawa rozumienia mowy po wzmocnieniu dźwięku, np. po podgłośnieniu regulatora wzmocnienia w radioodbiorniku lub telewizorze
• zachowana kontrola własnego głosu

• złe rozumienie mowy przy stosunkowo dobrym słyszeniu tonów prostych ("słyszę, a nie rozumiem")
• znaczne pogorszenie rozumienia mowy w hałasie, przy współistnieniu wielu źródeł dźwięku
• lepsze słyszenie dźwięków niskich niż wysokich w życiu codziennym
• nieprzyjemne odczuwanie dźwięków bardzo głośnych w uchu z niedosłuchem
• różne odczuwanie wysokości tego samego dźwięku w obu uszach

Powrót

Choroby górnych dróg oddechowych są istotnie bardzo poważnym problemem w etiologii niedosłuchu. Bagatelizowane i lekceważone mogą powodować nawet duże ubytki słuchu typu przewodzeniowego. Najczęstszą przyczyną niedosłuchów w wieku przedszkolnym i szkolnym jest wysiękowe zapalenie ucha środkowego, którego podłożem są m.in. częste infekcje górnych dróg oddechowych. Istotą wysiękowego zapalenia ucha jest gromadzenie się płynu w jamie bębenkowej.

Powrót

Wystąpieniu wysiękowego zapalenia ucha środkowego u dziecka sprzyja:

• przerost migdałka gardłowego
• przewlekle lub nawracające stany zapalne gardła i nosogardła z utrzymującą się niedrożnością trąbki słuchowej, zapalenie zatok obocznych nosa
• alergie w zakresie górnych dróg oddechowych
• wady zgryzu, rozszczepy podniebienia.

Powrót

Nieleczone wysiękowe zapalenie ucha środkowego może prowadzić do trwałych zmian patologicznych w uchu z utrwalonym niedosłuchem. Może też być przyczyną powstania rożnych, często groźnych powikłań, jak np. przewlekłe perlakowe zapalenie ucha środkowego, wymagających operacji ucha.

Powrót

Ważne jest wczesne wykrycie i leczenie wysiękowego zapalenia ucha środkowego u każdego dziecka. Rozpoznanie może postawić tylko lekarz otolaryngolog.
Wysięk w uchu środkowym może być leczony zachowawczo nie dłużej niż kilka tygodni. Jeżeli nie ma tendencji do ustępowania, wykonuje się drenaż ucha, czyli założenie specjalnego drenika wentylacyjnego do błony bębenkowej. Zabiegi takie wykonuje się m.in. w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie. Dziecko po drenażu prowadzi normalny tryb życia.

Powrót

Przede wszystkim, ale nie tylko. Niedosłuch może być jedną z kilku dolegliwości, z jakimi zgłaszają się do lekarza pacjenci. Innymi są szumy uszne czy zawroty głowy, które mogą występować jako izolowane objawy lub razem z niedosłuchem. Czasem problemem bywa również nadwrażliwość słuchowa.
W obu przypadkach może być to sygnał toczącego się w organizmie procesu chorobowego, a nawet zmiany nowotworowej. Na szczęście zdarza się to rzadko, ale zawsze należy o tym pamiętać.
Szumy uszne i zawroty głowy są często dolegliwościami bardzo uciążliwymi. Jak bardzo? Proszę wyobrazić sobie normalne życie i pracę z ciągle obecnym hukiem wodospadu w głowie.

Powrót

Należy zwrócić się do lekarza otolaryngologa. Nie zawsze jednak lekarz w Przychodni jest w stanie pomoc, dlatego czasami konieczne jest udanie się do ośrodka specjalistycznego, takiego jak np. Klinika Szumów Usznych Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie, gdzie stosuje się najefektywniejsze obecnie metody leczenia szumów usznych.

Powrót

Według najnowszych badań epidemiologicznych przeprowadzonych przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, co piąte dziecko (20,1%) w wieku szkolnym (6-19 lat) ma istotne zaburzenia słuchu. Istotne to znaczy takie, które są odczuwalne, mają wpływ na rozwój słuchowy, rozwój języka mówionego i pisanego, rozwój inteligencji, utrudniają codzienne kontakty z otoczeniem.

Powrót

Większość niedosłuchów przewodzeniowych można wyleczyć stosując leczenie zachowawcze lub operacyjne.

Możliwości leczenia niedosłuchu odbiorczego są bardzo ograniczone. Osobom z tego rodzaju niedosłuchem można zapewnić lepsze słyszenie przez stosowanie różnego typu aparatów słuchowych lub implantów ślimakowych.

Aparaty słuchowe zapewniają możliwości skutecznego odbioru różnego rodzaju informacji akustycznych poprzez przetwarzanie sygnału akustycznego (wzmocnienie, filtrację, kompresję), w taki sposób, aby mógł być on postrzegany przez uszkodzony narząd słuchu a następnie interpretowany przez mózg.

W implancie ślimakowym odbywa się przetworzenie sygnału akustycznego na sygnał elektryczny, który następnie bezpośrednio pobudza nerw słuchowy i daje wrażenie słyszenia dźwięku.

Powrót

Aparaty słuchowe są to urządzenia, które wzmacniają dźwięk do poziomu, który może być słyszany przez osobę z uszkodzonym słuchem. Typowe aparaty słuchowe można podzielić na dwie zasadnicze części.
Pierwsza z nich - część elektroakustyczna - składa się z przetwornika odbiorczego, układu elektronicznego oraz przetwornika nadawczego. Przetwornik odbiorczy jest to miniaturowy mikrofon, który zamienia falę akustyczną odebraną z otoczenia na sygnał elektryczny. Sygnał ten jest następnie w odpowiedni sposób przetwarzany, po czym zostaje ponownie zamieniony na sygnał akustyczny przez miniaturowy głośnik. Układ elektroniczny, przetwarzający sygnał, stanowi zasadniczą część aparatu słuchowego. Jego podstawową rolą jest wzmacnianie sygnału pochodzącego od przetwornika odbiorczego. Ze względu na specyficzne właściwości zaburzeń słuchu, konstrukcja takiego wzmacniacza różni się w sposób istotny od układów wzmacniających stosowanych do innych celów. Wymienione wcześniej trzy elementy są zwykle umieszczane we wspólnej obudowie.
Druga część aparatu słuchowego - akustyczna, składa się z rożka, przewodu doprowadzającego oraz wkładki usznej. Jej zadaniem jest doprowadzenie wzmocnionego dźwięku w pobliże błony bębenkowej.

Powrót

Konieczność zastosowania aparatów słuchowych u dzieci z uszkodzonym słuchem nie budzi już dzisiaj wątpliwości. Optymalnym czasem do protezowania dziecka z wrodzonym uszkodzeniem słuchu jest okres do ukończenia 6. miesiąca życia, a najpóźniej do końca pierwszego roku życia. Aparatować należy obustonnie. W przypadku niedosłuchu jednostronnego również należy rozważyć możliwość aparatowania.

Powrót

Ze względu na sposób bodźcowania narządu słuchu wyróżnia się:

• aparaty słuchowe na przewodnictwo powietrzne
• aparaty słuchowe na przewodnictwo kostne,

• analogowe,
• analogowe programowalne cyfrowo,
• hybrydowe,
• cyfrowe.

Powrót

Osoby, które przebywają w hałasie o dużym natężeniu lub przez dłuższy okres czasu, są narażone na powstawanie ubytków słuchu. Dotyczy to zarówno osób pracujących w warunkach hałasu i wibracji, jak i młodzieży, często uczęszczającej na koncerty rockowe czy słuchającej głośnej muzyki za pomocą słuchawek. Są osoby szczególnie podatne na uszkadzające działanie hałasu czy wibracji.

Powrót

Nie należy przebywać długo w warunkach hałasu, a szczególnie należy unikać hałasu impulsowego o wysokiej częstotliwości. Jeśli jest to niemożliwe, należy chronić słuch poprzez stosowanie specjalnych nauszników ochronnych. Osoby pracujące w hałasie oraz szczególnie podatne na uszkadzające działanie hałasu powinny mieć wykonywane kontrolne badania słuchu.

Powrót

Implant ślimakowy, a dokładniej System Implantu Ślimakowego (SIS) jest to urządzenie elektroniczne przeznaczone dla osób całkowicie niesłyszących lub prawie całkowicie niesłyszących, nie mających korzyści ze stosowania aparatów słuchowych. Implant ślimakowy zastępuje uszkodzone ucho wewnętrzne.

Powrót

U osób całkowicie głuchych komórki zmysłowe ślimaka, które przetwarzają dźwięki na impulsy elektryczne, są przeważnie znacznie uszkodzone. Zasada działania systemu implantu ślimakowego polega na odpowiedniej stymulacji elektrycznej nerwu słuchowego. W ten sposób możliwe jest ominięcie uszkodzonego ucha wewnętrznego, a dla potrzeb odbioru dźwięków z otoczenia wykorzystany jest pozostały sprawny szlak słuchowy. Implanty ślimakowe mogą więc być użyte w celu przekazania wrażeń dźwiękowych nie drogą akustyczną, jak to jest przy użyciu aparatów słuchowych, lecz drogą elektryczną przy zastosowaniu jednej lub więcej elektrod umieszczonych w sąsiedztwie zakończeń nerwowych.

Powrót

Podstawową różnicą pomiędzy implantem wszczepianym do pnia mózgu a implantem ślimakowym jest miejsce w drodze słuchowej, w którym następuje stymulacja. W przypadku implantu ślimakowego pobudza się elektrycznie zakończenia nerwu słuchowego znajdującego się w obszarze ucha wewnętrznego. Implant wszczepiony do pnia mózgu stymuluje elektrycznie jądra słuchowe w pniu mózgu. W okolicy wszczepienia elektrody do pnia mózgu znajdują się struktury odpowiedzialne za funkcjonowanie procesów życiowych człowieka - oddychania, krążenia krwi, itp. W związku z innym miejscem elektrycznej stymulacji, elektroda w implancie pniowym ma kształt płytki, w odróżnieniu od cienkiego przewodu w przypadku implantu ślimakowego. Inne są również wskazania medyczne do stosowania danego typu implantu. Implant pniowy stosuje się w przypadku wystąpienia całkowitej głuchoty w wyniku guzów nerwu słuchowego. W przypadku utraty słuchu w następstwie uszkodzenia ucha wewnętrznego - części zwanej ślimakiem, stosowane są implanty ślimakowe.

Powrót

Niestety, nie. Jest to środek konieczny, niezmiernie pomocny, ale niestety niewystarczający. Dziecko zaczynające korzystać z aparatu musi przejść analogiczny proces poznawania dźwięków jak dziecko słyszące; musi nauczyć się słuchać. Dopiero po pewnym czasie uczy się rozpoznawać dźwięki i łączyć je ze znaczeniem.

Powrót

Mowa to nie tylko zdolność mówienia, ale przede wszystkim umiejętność rozumienia wypowiedzi. Dziecko słysząc mowę otoczenia zaczyna ją rozumieć i naśladować, aż wreszcie samo zaczyna tworzyć wypowiedzi. Jeżeli dopływ informacji na skutek uszkodzenia narządu słuchu jest ograniczony, rozwój mowy może w ogóle się nie rozpocząć lub ulec znacznemu opóźnieniu.

Powrót

Przede wszystkim konieczne jest stwierdzenie, czy przyczyną braku lub wadliwej mowy jest zaburzenie słuchu i jaki ma ono charakter. Niezbędna jest współpraca logopedy z audiologiem, aby postawić właściwą diagnozę.

Powrót

Rehabilitacja małego dziecka z wadą słuchu to proces długofalowy i o różnorodnych uwarunkowaniach. Może on przypominać proces rozwoju mowy dziecka słyszącego, pod warunkiem wczesnej diagnozy zaopatrzenia we właściwie dobrane protezy słuchowe (aparaty słuchowe lub implant śłimakowy) i podjęcia działań rewalidacyjnych, zwanych inaczej wychowaniem słuchowo-werbalnym.

W wychowaniu słuchowo-werbalnym można wyróżnić kilka faz:

• faza pierwsza - recepcja dźwięku
• faza druga - odbiór różnic i podobieństw, czyli tzw. różnicowanie
• faza trzecia - identyfikacja, czyli łączenie dźwięku z jego znaczeniem
• faza czwarta - rozumienie mowy

Powrót